Basis HTML versie
Uit "Stads- en Dorpskroniek van
Friesland” - Dr. G.A. Wumkes
1 januari 1780 - de wagenmaker Broer
Heerkes in de Schrans te Leeuwarden
verkoopt nieuwe Poolsche sleeden en een
nieuwmodische fransche sculpslee.
9 februari 1899 - strookartonfabriek in de
Schrans aan de Potmarge afgebrand .
Uit: "Een wandeling door het
Sudertrimdiel rond 1800" - predikant
Haebele Potter uit Peins
'Op eenen kleinen afstand buiten de
Wirdumerpoort komt men in eene vrij uitge-
strekte voorstad, onder den naam van de
Schrans bekend, bestaande uit eene enkele
rij deftige burgerwooningen, welke aan de
voorzijde een uitzigt van uren verre over een
vlakke vruchtbare landstreek hebben en van
achteren alle van groote of kleine tuinen
voorzien zijn. Het gene deze wooningen niet
weinig opvrolijkt is de gedurige beweging
van wandelaars, rijtuigen, paarden en reizi-
gers op en langs dezen weg, daar alles, wat
naar Heerenveen, de Lemmer, en andere
zuidwarts gelegene plaatsen moet, langs
dezen weg moet gaan. Aan het eind dezer
voorstad is de weg naar het dorp
Huisum......'
11
dempen, het land ophogen tot de hoogte van de
dijk en het pad van de kerk bestraten met
balstenen of 'cantige klinckers, tenminste vijf
klinckerts lang'. Elk huis moest worden voorzien
van een stoep en omheind met een hekwerk.
Daarnaast moest jaarlijks als grondpacht een
goudgulden worden betaald. Tot 1940 betaalden
eigenaren, die de grondpacht nog niet hadden
afgekocht, nog steeds een zilveren gulden.
Ondanks deze bezwarende voorwaarden verliep
de verkoop van de percelen vlot. De eerste
bewoners waren slagers, zilversmeden en
andere winkeliers uit Leeuwarden. Ze ontliepen
hierdoor de zware gildenbepalingen van de stad
en betaalden in Leeuwarderadeel veel minder
belastingen dan in Leeuwarden.
Nadat de 25 percelen waren bebouwd
bleek uitbreiding al snel noodzakelijk. Op de
kaart van Schotanus uit 1695 was de oostzijde
tot aan de Huizumerlaan al volgebouwd.
Aansluitend op het stenen pad van de Schrans
legde Leeuwarden een stenen pad van de
stadssingel tot aan de syl, de grens tussen
Leeuwarden en Leeuwarderadeel. Hierdoor ont-
stond voor de winkels in de Schrans een
uitstekende verbinding. Veel stedelingen gingen
naar de Schrans. Dit zag het stadsbestuur met
lede ogen aan en kwam de verhouding tussen
beide gemeentebesturen niet ten goede.
De verhouding tussen Leeuwarden en
Huizum werd er niet beter op toen in 1678 zich
een Bank van Lening aan de Schrans vestigde.
Het verplaatsen van het Leeuwarder aschland in
1685 van de Wirdumerpoortsdwinger naar de
Schrans leek dan ook op een tegenzet om de
groei van de Schrans te belemmeren. De ver-
houdingen verslechterden nog meer toen in
1755 aan de westkant van de Schrans de
Nederduitsche Schouwburg werd geopend.
Hier waren kluchten en treurspelen te zien die in
Leeuwarden verboden waren, maar heel veel
bekijks uit de stad trokken.
De aantrekkingskracht van de Schrans
bleek zo groot dat in 1790, vanaf de Wynhornster-
syl, werd begonnen met het bebouwen van de
westzijde. Eerst vanaf de syl en in de loop van
de 19 e eeuw de rest. Er kwamen zelfs hoge
herenhuizen, prachtige pastoriewoningen en villa's.
Veel woningen hadden aan de voorkant een
tuin. Was dat niet het geval dan werd de woning
meestal als bedrijfspand benut.
Eind 1877 werd in de Schrans begonnen
met de bouw van een wel heel bijzonder bouw-
werk. Geheel uit hout opgetrokken verrees de
'Amerikaanse Skating Rink', een rolschaats-
baan naar Amerikaans model. Bovenop de
opvallende gevel stond vreemd genoeg het
wapen van de Gemeente Leeuwarden.